Opmerkings oor die “NT en die Psalms: ‘n Direkte Vertaling” (deel 7: Prof. GJC Jordaan se opmerkings oor Joh.1:14)

Deel 7: Johannes 1:14

In deel 5 van hierdie reeks – met verwysing spesifiek na Joh.3:16 – is daar gewys op die probleme van die Direkte Vertaling se vertaling van die Griekse woord monogenes, nl. ‘enigste’ teenoor die OAV se ‘eniggebore’, sien hier:

Opmerkings oor die “NT en Psalms: ‘n Direkte Vertaling” (deel 5: Johannes 3:16)

Met toestemming van prof. Gert Jordaan (professor in Nuwe Testament en Grieks by die Teologiese Skool van die GKSA in Potchefstroom) plaas ek ook sy opmerkings oor Johannes 1:14 hier:

Johannes 1:14 (ook 1:18; 3:16, 18; vgl. ook 1 Joh 4:9)

deur prof. GJC Jordaan 

In die proefvertaling word μονογενής παρὰ πατρός in Joh 1:14 vertaal met die enigste Seun van die Vader.

Die vertaling enigste is m.i. egter nie in orde nie.

Motivering:

1) Die Griekse woord wat gebruik word om die begrip “enigste” aan te dui, is die b.nw. μόνος (bv. Rom 11:3 “Ek is die enigste (μόνος) een wat oorgebly het). Die bedoeling is dan: Daar is net die een en geen ander nie.

2) Sodra daar egter van kinders sprake is, word die b.nw. μονογενής gebruik. So verwys Lukas in Luk 7:12 na die enigste (μονογενής) seun van die weduwee en in Luk 8:42 na die enigste (μονογενής) dogter van Jaïrus

3) Dit lyk egter of μονογενής nie maar net ’n sinoniem vir μόνος nie, maar dat dit veral gebruik word om na spesifiek eie kinders verwys. In die lig van die destydse prak­tyk van aanneming van kinders, het die b.nw. waarskynlik gedui op kinders wat uit jouself gebore/verwek is. So gesien is die woord ’n same­stelling van μόνος (alleen, enigste) + die stam γεν-, van γεννάω (ge­boor­te skenk, genereer, verwek) of van γίγνομαι (ontstaan, gebore word). Waar die konteks dit vereis, sou μονογενής dus met enigste eie (kind) vertaal kon word of met enigste verwekte (kind).

4) Die woord kan egter in ’n nog meer toegespitse betekenis gebruik word. In Hebreërs 11:17 word Isak die μονογενής van Abraham genoem. Ons weet egter uit die geskiedenis dat Isak nie die enigste of selfs die enigste verwekte seun van Abraham was nie. Daar was tog ook Ismael. Maar Isak was uniek in dié opsig dat hy Abraham se enigste seun was wat volgens die belofte van God gebore is. So beskou, is die woord μονογενής ’n same­stelling van μόνος (alleen, enigste) + γενός (klas, soort ) en kan dit uniek-gebore vertaal word.

5) In Johannes se geskrifte word μονογενής spesifiek (en slegs) met betrekking tot Jesus gebruik. Tot so ’n mate dat dit byna die plek van ’n eienaam inneem in Joh 1:14: μονογενὴς θεὸς ὁ ὢν εἰς τὸν κόλπον τοῦ πατρὸς ἐκεῖνος ἐξηγή­σατο (Die μονογενὴς, God [self], wat uit die skoot van die Vader is ..). Hier in Joh 1:18 word die uniekheid van Jesus benadruk: Hy is, anders as enige mens, nie deur ’n man verwek nie, maar deur God die Vader. Tegnies sou μονογενὴς hier ten beste in Afrikaans weergegee kon word as “die uniek-gegenereerde.” Ek weet dat die vertaling in Afrikaans vreemd sal voorkom, maar dit beskryf ’n unieke saak waarvoor daar geen ander woord in Afrikaans bestaan nie. Dalk kan die taal-guru’s ’n haas uit die hoed ruk.

Voetnoot:

uniek verwek: In die bronteks word ’n woord gebruik wat dui op die unieke manier waarop Jesus verwek is, anders as enige gewone mens (vgl. vers 13).  Dit word ook as <eniggebore> vertaal.

---

Nota: Op die Bybelgenootskap se webblad, waar die nuutste proefvertalings gevind kan word, blyk dit dat hierdie opmerkings van prof. Jordaan ter harte geneem is (die opmerkings van my reeks is gebaseer op die 2014-proefuitgawe van die Direkte Vertaling, dus nie die nuutste veranderings nie): Direkte Vertaling: proefvertalings.

Ander dele in die reeks van vertaling opmerkings oor die DV is hier beskikbaar: Direkte vertaling opmerkings